Chernobyl: Η άγονη γη της πυρηνικής και ηθικής καταστροφής
Κων/νος Σαλαβάτης
Πτυχιούχος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας ΑΠΘ.
Κάτοχος Μεταπτυχιακού τίτλου στις Αγγλικές και Αμερικανικές Σπουδές.
Μετά από μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες από καταβολής τηλεόρασης (και μιλάω φυσικά για το Game of Thrones), το HBO δεν σταματάει να δείχνει τα δόντια του στην βιομηχανία. Η επόμενη τεράστια επιτυχία του ήρθε, σε αντίθεση με τον φανταστικό κόσμο του Game of Thrones, από τον κυνικό ρεαλισμό ενός πυρηνικού ατυχήματος. Ή μάλλον του μεγαλύτερου πυρηνικού ατυχήματος στην ιστορία.
Βασισμένο στο βιβλίο της βραβευμένης με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2015 Svetlana Alexievich “Τσέρνομπιλ: Ένα χρονικό του μέλλοντος”, το Chernobyl, η νέα σειρά του HBO που έτυχε απίστευτης κριτικής αναγνώρισης, είναι ένα docudrama (δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ) που εξιστορεί τα γεγονότα που οδήγησαν στην έκρηξη του 4ου πυρηνικού αντιδραστήρα του Πυρηνικού Σταθμού Παραγωγής Ενέργειας του Τσερνόμπιλ κατά τη διάρκεια ενός τεστ ασφαλείας στις 26 Απριλίου του 1986. Το ατύχημα αυτό, το οποίο, όπως αναφέρει και η σειρά, αποτέλεσε την αρχή του τέλους της Σοβιετικής Ένωσης, είχε απίστευτες περιβαλλοντολογικές αλλά κυρίως κοινωνικές επιπτώσεις, οι οποίες παρουσιάζονται σε όλη τους την βαρβαρότητα. Η εικόνα του συνεργείου απολύμανσης με την μάσκα και τον εξοπλισμό δεν μπορεί παρά να φέρει στο μυαλό μας τους γιατρούς του Μεσαίωνα με τις ραμφώδεις μάσκες όταν η πανούκλα αφάνισε το 1/3 της Ευρώπης.
Η σειρά έχει βαθύ πολιτικό χαρακτήρα. Μέσα από την αφήγηση του Valery Legasov, ενός εκ των επικεφαλών που ερευνούσαν το πυρηνικό ατύχημα, βλέπουμε πίσω από την κουρτίνα της τότε Σοβιετικής κυβέρνησης του Mikhail Gorbachev. Είμαστε παρόντες σε κάθε κρυφή συνεδρίαση των ανθρώπων που έπαιρναν τις αποφάσεις στη χώρα και μαθαίνουμε από πρώτο χέρι πόσο αναλώσιμος είναι ο μέσος πολίτης στα μάτια της κομμουνιστικής εξουσίας. Βλέπουμε πόσο εύκολα στέλνουν απλούς ανθρώπους στο θάνατο τους, θυσιάζοντας τους για το καλό της χώρας. Βλέπουμε πόσο ιδεολογικά παγιδευμένοι είναι οι δεύτεροι που αποδέχονται την θυσία τους με χαρά, ζώντας ουσιαστικά στον παράδεισο της προπαγάνδας, μεταμορφωμένοι σε πιόνια πάνω σε μια τεράστια σκακιέρα, η βάση της οποίας είναι η τυφλή υποταγή και η αγάπη για την πατρίδα.
Κοντά στο τέλος του πρώτου επεισοδίου, οι ισχυρότεροι άντρες του Chernobyl και της ευρύτερης περιοχής είναι μαζεμένοι σε ένα δωμάτιο προσπαθώντας να έρθουν σε μια συμφωνία για το τι θα κάνουν μετά το ατύχημα. Θα βάλουν την πόλη σε καραντίνα; Θα μείνουν εκεί ή θα φύγουν για να γλυτώσουν τυχόν επιπτώσεις της ραδιενέργειας που απελευθερώθηκε; Οι δύο υπεύθυνοι του πυρηνικού σταθμού καθησυχάζουν τους υπόλοιπους πως η έκρηξη δεν ήταν κάτι το σοβαρό και πως δεν υπάρχει λόγος να φύγουν. Κάποια στιγμή, ένας ηλικιωμένος apparatchik, όπως έλεγαν οποιονδήποτε κατείχε γραφειοκρατική-πολιτική θέση στην Σοβιετική Ένωση (εκ του apparat, apparatus που σημαίνει όργανο), σηκώνεται από τη θέση του και υπενθυμίζει στους παρευρισκόμενους που διαφωνούν πως η πίστη στον σοβιετικό σοσιαλισμό πάντα θα ανταμείβεται. Εφόσον το κράτος λέει πως όλα είναι υπό έλεγχο, όλα είναι εντάξει. «Να έχετε πίστη, σύντροφοι. Το κράτος μας λέει πως δεν θέλει να προκληθεί πανικός. Προσέξτε καλά. Είναι αλήθεια, πως όταν ο κόσμος δει την αστυνομία θα τρομάξει. Αλλά σύμφωνα με την εμπειρία μου, όταν οι άνθρωποι κάνουν ερωτήσεις που δεν τους αφορούν, πρέπει απλά να τους πούμε να κοιτάνε τη δουλειά τους και να αφήσουν τα κρατικά ζητήματα στο κράτος». Ο λόγος του κερδίζει τα χειροκροτήματα των υπολοίπων και έναν μεγάλο αναστεναγμό κάθε τηλεθεατή που παρακολουθεί.
Το Chernobyl ήταν αποτέλεσμα ακατανόητης συλλογικής ανικανότητας και απίστευτου εγωισμού από μέρους του κράτους και των υπευθύνων του σταθμού. Ήταν αποτέλεσμα της ύβρεως των «μεγάλων» που έβαλαν το προσωπικό τους συμφέρον πάνω από το συλλογικό, βυθίζοντας ως σύγχρονοι Βρούτοι το μαχαίρι στην καρδιά του Καίσαρα τους, της ίδιας της κομμουνιστικής ιδεολογίας. Από τη μια ο πυρηνικός αντιδραστήρας που χρησιμοποιούταν στο Chernobyl (και σε κάθε άλλο πυρηνικό σταθμό της χώρας) οδηγήθηκε στην έκρηξη από ένα σχεδιαστικό λάθος λόγω της πίεσης που άσκησε το κράτος να φτιαχτεί όσο πιο φθηνά γίνεται (κάτι που ορισμένοι επιστήμονες της εποχής ανακάλυψαν, αλλά ως δια μαγείας η ερεύνα τους χάθηκε και έχασαν τις θέσεις τους στα πανεπιστήμια) και από την άλλη οι υπεύθυνοι που εκτέλεσαν το τεστ ασφαλείας, με επικεφαλή τον Anatoly Dyatlov, στην προσπάθεια τους να φέρουν εις πέρας το τεστ για να πάρουν προαγωγή, αγνόησαν κάθε κανόνα ασφαλείας.
Η τηλεοπτική παραγωγή του HBO κατά την άποψη μου πέτυχε γιατί παρουσίασε με μαεστρία δύο αντίθετες εικόνες τοποθετώντας τες δίπλα δίπλα στο μυαλό του τηλεθεατή. Από τη μια η διεφθαρμένη, χειριστική εξουσία που πρόδωσε τις αξίες και τους πολίτες της και από την άλλη ο απλός κοσμάκης της Σοβιετικής Ουκρανίας που πέθανε, έχασε παιδιά, σπίτια, κατοικίδια, με λίγα λόγια όλη του την ζωή. Στο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο του 21ου αιώνα που ο απλός κόσμος είναι απογοητευμένος από τις κυβερνήσεις του τόσο ώστε να φέρνει στην εξουσία επιχειρηματίες η αντιπαραβολή αυτών των δύο εικόνων είναι πολύ δυνατή. Η σειρά μπλέκει στη γενική εικόνα την προσωπική τραγωδία της Lyudmila Ignatenko και του συζύγου της Vasily, ενός από τους πυροσβέστες που έφτασαν πρώτοι στο σημείο της έκρηξης και που έχασαν την ζωή τους λίγο μετά από το ατύχημα λόγω της ραδιενέργειας, ως το πιο τρανό παράδειγμα των επιπτώσεων του Τσερνόμπιλ σε ανθρώπινο επίπεδο. Σε κάτι τέτοιες καταστάσεις, θέλεις να έχεις το κράτος σου δεκανίκι, θέλεις να σε προστατεύσει, να σε βοηθήσει να σηκωθείς ξανά στα πόδια σου. Πόσο θλιβερό είναι όμως όταν η ίδια σου η πατρίδα είναι υπεύθυνη για την καταστροφή σου;
Ενημέρωση από την εβδομαδιαία εφημερίδα Επτά. Τα νέα της Κατερίνης και της Πιερίας με ένα κλικ.
Ακολουθήστε μας:
FB: Εφημερίδες Επτά & Πολιτεία
YouTube: Εφημερίδες Επτά & Πολιτεία
Instagram: efimerides_epta_politeia
Οι ειδήσεις της Κατερίνης και της Πιερίας με ένα κλικ.
