Απαραίτητη η διατήρηση και αναπαραγωγή των παραδοσιακών σπόρων

Ερώτηση 38 βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ για την εύρυθμη λειτουργία της Τράπεζας Γενετικού Υλικού

Για τα μέτρα στα οποία προτίθεται να προχωρήσει το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης έτσι ώστε να διευκολύνει τη λειτουργία της Τράπεζας Γενετικού Υλικού, καθώς και τη ρύθμιση των ιδιωτικών τραπεζών και την αξιοποίηση των δικτύων ανταλλαγής σπόρων, ρωτά με ερώτησή της, τον υπουργό, Βαγγέλη Αποστόλου, η βουλεύτρια Πιερίας, Μπέττυ Σκούφα.

Στην ερώτηση, την οποία συνυπογράφουν άλλοι 37 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, επισημαίνεται και το θέμα της προστασίας, της διατήρησης και της αναπαραγωγής του εγχώριου πολλαπλασιαστικού υλικού (σπόροι και σπορόφυτα), προκειμένου να διαφυλαχθεί το υψηλό επίπεδο βιοποικιλότητας της χώρας, αλλά και να αναπτυχθεί η ελληνική γεωργία με μειωμένο κόστος και με όρους ανταγωνισμού, διαφοροποίησης και ποιότητας.

Εξάλλου, όπως τονίζεται, δεν φτάνει μόνο η παράδοση του επί δέκα χρόνια κλειστού κτιρίου στη Θέρμη Θεσσαλονίκης, που πραγματοποιήθηκε στις αρχές Φεβρουαρίου, αλλά πρέπει να υπάρξουν και οι συντονισμένες ενέργειες τόσο σε θεσμικό όσο και σε οργανωτικό επίπεδο, μαζί με επενδύσεις σε εξοπλισμό για τη συντήρηση των σπόρων.

Στο κείμενο της ερώτησής τους, οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, αναφέρουν μεταξύ άλλων: Βάσει ερευνών που διεξήχθησαν την τελευταία 10ετία, η Ελλάδα κατείχε και συνεχίζει να κατέχει την πρώτη θέση στην Ευρώπη σε παραδοσιακό φυτικό γενετικό υλικό. Η Ελλάδα κατέχοντας θέση κλειδί στο σταυροδρόμι των τριών ηπείρων, Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής αποτέλεσε κέντρο αρχικής διασποράς και εξάπλωσης πολλών σημαντικών καλλιεργειών. Ακόμη το 2010, η UNESCO συμπεριέλαβε τη Μεσογειακή Διατροφή που βασίστηκε επί αιώνες στο πλούσιο αυτό φυτικό γενετικό υλικό, στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας, λόγω του σημαντικού ρόλου της, τόσο στην πρόληψη όσο και στην έκβαση πολύπλοκων ασθενειών σύμφωνα με πληθώρα κλινικών και επιδημιολογικών μελετών.

Παρά ταύτα τα οι ελληνικοί παραδοσιακοί σπόροι στις μέρες μας είναι ακόμα εξόριστοι από την αγορά. Συστηματικές νομοθετημένες πολιτικές της ΕΕ έχουν επιβάλει εδώ και 20 περίπου χρόνια περιορισμό γεωγραφικό και ποσοτικό στο εμπορικό ταξίδι του παραδοσιακού σπόρου που ανήκει σε όλους μας, σε αντίθεση με το ταξίδι του εμπορικού ιδιωτικοποιημένου σπόρου. Ειδικότερα στην περίπτωση των κηπευτικών, έχουν σχεδόν όλοι αντικατασταθεί από τα υβρίδια. Δηλαδή από φυτά που δεν αναπαράγονται σωστά την επόμενη χρονιά, και οι σπόροι τους πρέπει να αγοράζονται κάθε χρόνο μαζί με τα προτεινόμενα σκευάσματα, λιπάσματα και φάρμακα, με συνέπεια την εξάρτηση της χώρας ειδικά σε αυτόν τον τομέα. Οι ελληνικοί παραδοσιακοί σπόροι αντιθέτως, δεν πωλούνται ως προς σπορά και δεν χρηματοδοτούνται (από τις επιδοτήσεις και τα σχέδια βελτίωσης).

Η πλούσια ελληνική κληρονομιά παραδοσιακών προσαρμοσμένων σπόρων ευρείας γενετικής βάσης (πολλά γονίδια) «σωστής αναπαραγωγής» και «ελεύθερων δικαιωμάτων», έχει ως απαρχή τους άγριους συγγενείς των σημερινών διατροφικών φυτών. Οι παρελθοντικές διασταυρώσεις των αγροτών και το φυσικό ταξίδι των σπόρων στις κατά τόπους περιοχές της χώρας μας, όπου παρουσιάζεται μεγάλη ποικιλία μικροκλίματος και εδάφους, δημιούργησαν εξαιρετικές, ιδιαίτερα ανθεκτικές και γευστικές ποικιλίες που διαμόρφωσαν εν συνεχεία και ανά τους αιώνες τις διατροφικές συνήθειες του εδώ πληθυσμού.

Στις μέρες μας η «φυσική» αυτή πορεία έχει σταματήσει. Το δικαίωμα της βελτίωσης έχει ουσιαστικά αφαιρεθεί πλέον από τους αγρότες. Εκ των πραγμάτων το προνόμιο αυτό έχει πλέον μεταβιβασθεί -αρχικά μέσω των επιστημόνων- στις μεγάλες εταιρίες. Ήδη το 75% της παγκόσμιας αγοράς σπόρων καλύπτεται από δέκα εταιρίες και ιδιαίτερα στον τομέα των κηπευτικών, στην Ευρωπαϊκή αγορά η κατάσταση είναι αποκαρδιωτική: το 95% της αγοράς εμπορικών σπόρων για κηπευτικά καλύπτεται μόνον από 5 εταιρίες. Έτσι στις περισσότερες καλλιέργειες τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται ραγδαίος περιορισμός της γενετικής βάσης, καθώς στη βελτίωση χρησιμοποιείται μόνο το 5-10% της διαθέσιμης γενετικής παραλλακτικότητας. Το φαινόμενο γίνεται ιδιαίτερα επικίνδυνο διότι στενεύει η βάση της επισιτιστικής μας ασφάλειας. Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις του ΟΗΕ, το 75% της γενετικής ποικιλότητας των καλλιεργούμενων διατροφικών φυτών έχει εξαφανισθεί. Το φαινόμενο αποκαλείται «γενετική διάβρωση».

Κιβωτό της εναπομείνασας συλλογικής και πλούσιας κληρονομιάς που ονομάζεται αγροτική βιοποικιλότητα παραδοσιακών φυτικών σπόρων της Ελλάδας, αποτέλεσε από το 1981 η ελληνική Τράπεζα Γενετικού Υλικού. Δημιουργήθηκε με τη συνδρομή της Διεθνούς Οργάνωσης Τροφίμων και Γεωργίας (FAO). Αρχικά τα πρώτα χρόνια της δημιουργίας της, πραγματοποιήθηκε μεγάλος αριθμός διεθνών συνεργασιών με άλλες τράπεζες γενετικού υλικού, που συγχρηματοδότησαν το κόστος της Τράπεζας, και εμπλούτισαν τις συλλογές δειγμάτων παραδοσιακών ποικιλιών της. Κατά την αρχική καταγραφή, υπολογίστηκε από επιστήμονες ότι καταχωρίστηκε περίπου το 10% του συνολικού αριθμού των παραδοσιακών φυτών που υπήρχε το 1950 στη χώρα. Από το 1990 όμως και ύστερα, υπήρξε από την μεριά της πολιτείας άγνοια, απουσία ενδιαφέροντος και ολέθρια αδιαφορία για το γενετικό υλικό. Αποτέλεσμα ήταν η σταδιακή αλλά σταθερή παρακμή των εγκαταστάσεων. Σήμερα οι επιστήμονες εκφράζουν αμφιβολίες για το κατά πόσο είναι ακόμα ενεργό το σύνολο αυτής της συλλογής σπόρων. Η ίδια παρακμή κυριάρχησε και στα ινστιτούτα γενετικής βελτίωσης με καταστροφικά αποτελέσματα συνολικά για τον τομέα της ελληνικής γεωργικής παραγωγής-βιοποικιλότητας. Η πολύτιμη προίκα των σπόρων της Τράπεζας έμενε στο «ράφι» χωρίς να αξιοποιείται αποδοτικά για τη χώρα μας επί σειρά ετών και ως σήμερα εξυπηρετούσε κατά βάση τη γεωργική και φαρμακευτική έρευνα άλλων χωρών.

Οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ ρωτούν μεταξύ άλλων τον αρμόδιο υπουργό, αν προτίθεται να προχωρήσει σε εκσυγχρονισμό του κανονιστικού πλαισίου λειτουργίας της ελληνικής Τράπεζας Γενετικού Υλικού, αλλά και με ποιο τρόπο σκέφτεται να επαναφέρει στην αγορά τους παραδοσιακούς σπόρους προς σπορά και βέβαι, αν υπάρχει χρονοδιάγραμμα και σχέδιο για αυτό;