Τί χρώμα είμαι; ρώτησε ο Άλεξ
Υπαρξιακή ερώτηση. Ο Άλεξ ήταν αφρικανικός παπαγάλος από το Κονγκό και πέθανε το 2007 σε ηλικία 31 ετών. “Δούλεψε” ως υποκείμενο πειραμάτων σε τρία Πανεπιστήμια: Χάρβαρντ, Αριζόνα και Μπαρντέϋ. Και έκανε την πρώτη ερώτηση από μη-ανθρώπινο ον, αποδεικνύοντας όχι μόνο γνωστική λειτουργία αλλά και αυτεπίγνωση.
Τί χρώμα είμαι;
Τον αγόρασε η Ειρήνη Πέππερμπεργκ, καθηγήτρια στο Χάρβαρντ, το 1977 από ένα petshop. Εκείνη την εποχή μελετούσε εάν τα πρωτεύοντα θηλαστικά με μεγάλο εγκέφαλο μπορούν να χειριστούν και να επιλύσουν σύνθετα προβλήματα γλώσσας και κατανόησης. Και, φυσικά, τότε τα πτηνά δεν περιλαμβανόταν στα σχέδιά της. Και με την γνωριμία τους ξεκίνησε ένα πείραμα που κράτησε τριάντα χρόνια, μέχρι τον θάνατο του Άλεξ.
Η μοναδικότητα του Άλεξ ήταν ότι, σε αντίθεση με τα άλλα υποκείμενα, είχε την ικανότητα να αναγνωρίζει αντικείμενα και χρώματα ανεξάρτητα από το σχήμα που μπορεί να είχαν κάθε φορά. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι αναγνώριζε και την χρήση τους. Ανεξάρτητα από το εάν ήταν στρογγυλό ή τετράγωνο, μακρύ ή κοντό, παραδοσιακό ή ασφαλείας, μεγάλο ή μικρό ένα κλειδί ήταν πάντα ένα κλειδί και είχε χρώμα. Ο Άλεξ μπορούσε να δώσει συγκεκριμένη και λεπτομερή περιγραφή όταν τον ρωτούσαν για το σχήμα , το χρώμα ή το υλικό ενός αντικειμένου και δοκιμάστηκε με πολλούς τρόπους η ικανότητά του αυτή.
Ο Άλεξ ονομάστηκε έτσι από το ακρώνυμο avian language experiment (γλωσσικό πείραμα πτηνών) και είχε την εξυπνάδα ενός πεντάχρονου παιδιού και την συναισθηματική νοημοσύνη ενός δίχρονου ανθρώπου, η νοημοσύνη του, δηλαδή, μπορούσε να συγκριθεί με αυτήν των δελφινιών και του γορίλα και όταν πέθανε δεν είχε αγγίξει ακόμη την πλήρη δυναμική του. Ή μήπως ήταν απλά ένα πουλί που είχε μάθει να καταλαβαίνει και να χρησιμοποιεί “λογικά” 100 λέξεις και κάτι;
Τί χρώμα είμαι;
Αυτό ρώτησε ο Άλεξ όταν τον έβαλαν μπροστά σε έναν καθρέφτη. Και έμαθε ότι το χρώμα του είναι γκρι.
Ο Άλεξ πέθανε νέος, αν και είχε καλή υγεία. Οι γκρι αφρικανικοί παπαγάλοι έχουν μέσο όρο ζωής τα εξήντα χρόνια. Η Πέππερμπεργκ δεν ανησυχεί. Το εργαστήριο έχει άλλους δύο παπαγάλους για να συνεχίσει την δουλειά του, με μία μικρή καθυστέρηση βέβαια, γιατί δεν έχουν φτάσει ακόμη το επίπεδο του Άλεξ…
Ο Μας Γουόλθαμ ίσως στεναχωρήθηκε περισσότερο για την απώλεια του Άλεξ γιατί έζησε μαζί του μία άλλη, επίσης μεγαλειώδη, στιγμή. Την στιγμή που ο Άλεξ απάντησε “μηδέν” όταν ρωτήθηκε πόσοι κύβοι υπάρχουν στον δίσκο.
Μηδέν, είπε ο Άλεξ.
Σημειωτέον πως δεν είχε διδαχθεί την έννοια του μηδέν αριθμητικά. Την είχε χρησιμοποιήσει μόνο ως έννοια για την απουσία ομοιοτήτων κατά την διάρκεια σύγκειρσης αντικειμένων. Ο Άλεξ αντιλαμβανόταν μια αφηρημένη έννοια – την έννοια του ΤΙΠΟΤΕ – την οποία οι άνθρωποι συνήθως δεν καταλαβαίνουν μέχρι την ηλικία των τριών ή τεσσάρων ετών και αποτελεί συνήθως σημαντική πρόκληση και σε μεγαλύτερες ηλικίες για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες ή ειδικές ανάγκες. Απόδειξη ότι ο εγκέφαλος των πτηνών, αν και η φυσική και οργανωτική του δομή είναι αρκετά διαφορετική από τον εγκεφαλικό φλοιό των θηλαστικών, είναι ικανός για γνωστικές λειτουργίες και επεξεργασία υψηλότερου επιπέδου από ό,τι πιστεύαμε νωρίτερα. Μέχρι στιγμής μόνο οι χιμπατζήδες και ένα είδος πιθήκου έδειξαν σημάδια ότι μπορούν να αντιληφθούν, σε μια όχι τόσο ξεκάθαρη μορφή, την έννοια του μηδέν και του τίποτε.
Ηρέμησε, είπε ο Άλεξ
Μην μου λες να ηρεμήσω, αντέδρασε η Πέππερμπεργκ
Να είσαι καλά. Σ’ αγαπώ. Θα σε δώ αύριο, είπε ο Άλεξ μία μέρα αρχές Σεπτεμβρίου του 2007 στην Πέππερμπεργκ και μέχρι την επόμενη ημέρα εγκατέλειψε τον μάταιο τούτο κόσμο.Ίσως ο Άλεξ καταλάβαινε πως δεν ήμασταν ακόμη έτοιμοι να μας ρωτήσει τα “γιατί” του και γι αυτό μας άφησε τόσο νωρίς και όχι επειδή είχαν σκληρύνει οι αρτηρίες του.
Σκέφτομαι, άρα υπάρχω. Και τα ζώα δεν σκέφτονται, άρα είναι κατώτερα από εμάς, είπε ο Ντεκάρτ…
Οι ειδήσεις της Κατερίνης και της Πιερίας με ένα κλικ.
