Η πανδημία του COVID-19 που έπληξε και πλήττει την ανθρωπότητα αποτελεί μια παγκόσμια κρίση, πρωτόγνωρη για της γενιές που βρίσκονται εν ζωή επί του παρόντος χρόνου. Μια κρίση της οποίας οι επιπτώσεις σε επίπεδο ανθρώπινων ζωών, κοινωνίας, παγκόσμιας οικονομίας, επιμέρους εθνικών οικονομιών, αλλά και ψυχολογίας τόσο σε κοινωνικό όσο και σε ατομικό επίπεδο, εμφανίζονται ανυπολόγιστες.
Μέσα στη γενική αυτή κατάσταση και σε αυτό το πλαίσιο, πολιτικοί, δημοσιογράφοι, αναλυτές, σχολιαστές, όπως και απλοί πολίτες, αναζητούν ή δείχνουν να αναζητούν την ευθύνη ή τις ευθύνες σχετικά με την εξέλιξη των όσων κοσμοϊστορικών συμβαίνουν. Εξαιρώντας τις μη ορθολογικές, υπερβατικές, μεταφυσικές, καθώς και τις συνωμοσιολογικές προσεγγίσεις, δύο βασικοί άξονες σκέψης μπορούν να ξεχωρίσουν δια των κεντρικών χαρακτηριστικών τους αντίστοιχα.
Από τη μία, υπάρχει ένας ευδιάκριτος ατομοκεντρικός άξονας σκέψης. Οι επιρροές αυτού ανάγονται κυρίως στις πλέον ατομοκεντρικές ατομικιστικές θεωρητικές παραδόσεις στα ευρύτερα πλαίσια του φιλελευθερισμού (ακόμη και του νεοφιλελευθερισμού κατά κάποιους), με το κύριο βάρος να ρίχνεται στην ευθύνη του ατόμου πολύ περισσότερο, παρά του κράτους. Πέριξ αυτού το άξονα κινούνται οι ρητορικές όσων διαρκώς και εξ ολοκλήρου επικαλούνται την ατομική ευθύνη ως εργαλείο για τον περιορισμό της εξάπλωσης της νόσου, ως καταλύτη για την επιτυχία των εφαρμοζόμενων κατά του ιού μέτρων και εν συνόλω ως μέσο για την υπερνίκηση της πανδημίας. Στηλιτεύεται με αυτόν τον τρόπο η ανευθυνότητα σε επίπεδο ατόμου, και η ατομική ευθύνη αναδεικνύεται σε πρώτιστη αξία, αλλά και αρχή.
Από την άλλη, μπορεί να διαφανεί ένας άξονας μάλλον κοινοτιστικής, κολεκτιβιστικής και ενδεχομένως κρατιστικής σκέψης. Τέτοιες κοινωνιοκεντρικές προσεγγίσεις, ρίχνουν το μεγάλο βάρος της ευθύνης για την υπάρχουσα κατάσταση στην οργανωμένη κοινωνία, η οποία εκφράζεται ως το κράτος. Οι προσεγγίσεις που διακρίνονται να έχουν τούτη την κατεύθυνση, προβάλλουν το κράτος ως έχον την απόλυτη -σχεδόν- ευθύνη για την επιτυχή ή μη εφαρμογή και τήρηση των μέτρων, καθώς και για την πορεία της πανδημίας εν συνόλω, θέτοντας επί της ουσίας την ευθύνη του ατόμου σε μια δεύτερη μοίρα. Αποδοκιμάζεται έτσι, η όποια κρατική αδυναμία, αστοχία, παράλειψη ή λανθασμένη επιλογή και απόφαση και επιζητείται μια πατερναλιστική κρατική δραστηριότητα.
Ενδιάμεσα μα και πέρα από αυτές τις προσεγγίσεις, υπάρχουν πολλές ακόμη άλλες. Κάποιες κλίνουν προς τη μία μάλλον και κάποιες προς την άλλη. Δημιουργείται έτσι, όπως φυσικά και σε τόσα άλλα θέματα που έγκεινται στα κοινά και δημόσια πράγματα, ένας καμβάς ιδεών, απόψεων, στάσεων και αναλύσεων.
Το ζήτημα που εγείρεται αφορά το ποιες είναι οι σκοπιμότητες ο οποίες μπορούν να επηρεάζουν την κάθε προσέγγιση. Αυτό καθώς ο -σχεδόν εμμονικός- υπερτονισμός κατ’ αποκλειστικότητα της ατομική ευθύνη παραμερίζοντας εξόφθαλμα την ευθύνη του κράτους, που είτε λόγω κοινωνικού συμβολαίου, είτε λόγω ανάγκης, είτε από τη φύση του έχει ορισμένες υποχρεώσεις έναντι των πολιτών του, δείχνει να επιχειρεί την κάλυψη ελλείψεων, στρεβλώσεων και παθογενειών του. Από την άλλη, όταν κάποιος μονολιθικά και σχεδόν δογματικά αποτελεί θιασώτης της κρατικής ευθύνης για τα της πανδημίας, δείχνει να κατευνάζει λαϊκίστικά τους πολίτες, αφού αφήνει την ατομική ευθύνη εντελώς εκτός πλαισίου, επιχειρώντας ουσιαστικά την απαλλαγή τους από κάθε ευθύνη για την εξέλιξη των πραγμάτων, καλοπιάνοντάς τους ανέξοδα πλην όμως όχι ακριβώς ελλείψει υστεροβουλίας και πολιτικής σκοπιμότητας.
Οι βεβαιότητες και οι μανιχαϊστικές προσεγγίσεις επάνω σε ζητήματα που δυνητικά υπόκεινται σε διαφορετικές ερμηνείες πάντα με απωθούσαν. Η μία βεβαιότητα την οποία και προσυπογράφω, επί του παρόντος, είναι ότι ευθύνη του ατόμου και η ευθύνη του κράτους δεν αλληλοαναιρούνται· μάλλον αλληλοσυμπληρώνονται.
Ο κ. Τσερτεκίδης είναι Πολιτικός Επιστήμων MA Κοινωνιολογίας
Εάν θέλετε να λαμβάνετε εγκαίρως τις ειδήσεις πατήστε εδώ
Οι ειδήσεις της Κατερίνης και της Πιερίας με ένα κλικ.
