Ο πολιτισμός σε συμπόσιο…
Τα Ολύμπια εν Δίω του 2019 κλείνουν τον φετινό κύκλο τους και οι διοργανωτές φέτος επιχειρούν να ρίξουν την αυλαία ρίχνοντας «φως» σε μια ακόμη «καθημερινότητα» των αρχαίων Ελλήνων η οποία σχετίζεται με το φαγητό τους.
Μακριά από «κιτς» και γραφικότητες, και οι φετινές εκδηλώσεις κλείνουν –όπως άλλωστε και στην αρχαιότητα- με ένα μεγάλο Συμπόσιο. Μόνο που φέτος είναι ιδιαίτερο, συμβολικό και για λίγους. Με το «Συμπόσιο Αλεξάνδρου του Φιλίππου» που θα φιλοξενηθεί στο Δώμα Μεσογειακού Ψηφιδωτού Δίου επιχειρείται από τα Ολύμπια εν Δίω, να έχει κυριολεκτικό χαρακτήρα.
Πριν φτάσουμε όμως στο Συμπόσιο (με εδέσματα που έτρωγαν οι Μακεδόνες, όλα προϊόντα της Πιερικής γης), ας δούμε τι αναφέρει ο πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής καθηγητής Αθανάσιος Μπίντας για τα Ολύμπια Εν Δίω
Σύμφωνα με το Αρχαίο Μακεδονικό Ημερολόγιο ο Δίος ήταν ο πρώτος μήνας. Την πρώτη του μέρα, δηλαδή την Πρωτοχρονιά, αρχίζει η Μεγάλη Πανελλήνια διοργάνωση των Μεκεδόνων τα ΟΛΥΜΠΙΑ ΕΝ ΔΙΩ, δηλαδή οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Μακεδονίας, προς τιμή του Ολύμπιου Δία. Και ήταν κάθε μέρα αφιερωμένη στις εννέα Πιερίδες Μούσες προστάτισσες της Τέχνης της επιστήμης και των Γραμμάτων.
Την ίδια ακριβώς ημέρα (15 Σεπτεμβρίου) αρχίζει η σύγχρονη αναβίωση εκείνων των αγώνων που είχαν ξεχωριστό περιεχόμενο από όλες τις αντίστοιχες Πανελλήνιες οργανώσεις (Ολύμπια, Νέμεα, Πύθια, Ίσθμια) διότι στα ΟΛΥΜΠΙΑ ΕΝ ΔΙΩ γίνονταν θεατρικοί, μουσικοί και αθλητικοί αγώνες. Βέβαια σήμερα στον Αρχαιολογικό χώρο του Δίου 1000 περίπου νέοι- μαθητές και φοιτητές- συμμετέχουν στα σύγχρονα ΟΛΥΜΠΙΑ ΕΝ ΔΙΩ που είναι μια ΔΙΕΘΝΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΑΡΧΑΙΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ. Στη φετινή διοργάνωση συμμετέχουν ομάδες από 15 ξένες χώρες και 11 Ελληνικές. Οι συμμετοχές των ομάδων από τις ξένες παρουσιάζουν τις αρχαίες Ελληνικές τραγωδίες στις γλώσσες τους, παγκοσμιοποιώντας έτσι την αρχαία Ελληνική δημιουργία και κοσμοαντίληψη.
Οι νέοι μέσα από τα ΟΛΥΜΠΙΑ ΕΝ ΔΙΩ γνωρίζουν, αξιολογούν και σε τελευταία ανάλυση αποτιμούν ένα φαινόμενο διαχρονικό και οικουμενικό, το Ελληνικό θέατρο και το μετατρέπουν σε βιωματικό φορτίο. Τοιουτοτρόπως ο νους και οι αισθήσεις τους αφυπνίζονται και γεννούν ουσία μεταπλάθοντας το κοινότυπο σε πρωτόγνωρο πετυχαίνουν μια νίκη με την πνευματική «μάχη» που δίνουν μέσω της επαφής τους με τα κλασσικά κείμενα της υπέρτατης ποίησης, ώστε να μετουσιόνουν το χθες σε ανακατατάξεις της σύγχρονης εποχής και της σύγχρονης πραγματικότητας της καθημερινής ζωής. Στην αναζήτηση τους αυτή συνεπικουρεί η μουσική και ο κλασσικός αθλητισμός.
Συνεπώς τα ΟΛΥΜΠΙΑ ΕΝ ΔΙΩ είναι μια πρωτότυπη διαδρομή γεμάτη από υψηλά, αυθεντικά γεγονότα και στιγμιότυπα με απανωτές και διδακτικές πληροφορίες που αυθόρμητα και αυτονόητα ενεργούν και προκαλούν της χρήσιμες δομικές αλλαγές στον εγκέφαλο των εφήβων που ενεργούν προσθετικά και συμπληρωματικά στην εσωσχολική μαθησιακή διαδικασία που πολλές φορές δυστυχώς τους επιβάλλεται στανικώς και δεν αποτελεί διόλου το «τερπνόν μετά του οφελίμου».
Όταν κοιτάξουμε σήμερα γύρω μας βλέπουμε πως όλος ο πολιτισμός θεμελιώνεται στον εντυπωσιασμό. Εμείς στα ΟΛΥΜΠΙΑ ΕΝ ΔΙΩ στοχεύουμε αποκλειστικά στον πνευματικό ρεαλισμό των σχέσεων.
Η τεχνική σήμερα κατάντησε χαμηλή αισθητική απόλαυση αφού έπαψε να λειτουργεί ως συνειδησιακή λειτουργία της ως έκρηξη του λόγου.
Για μας ουσιαστικός πολιτισμός είναι αυτός που πραγματώνει στην πράξη τις αξίες… Αλήθεια, Αρετή, Ωραιότητα…», καταλήγει ο κ. Μπίντας.
Το μεγάλο Συμπόσιο ή «Συμπόσιο Αλεξάνδρου του Φιλίππου»
«ΣΗΣΑΜΟΤΥΡΟΣ», «ΦΥΛΛΕΙΑ ΕΚ ΠΟΙΚΙΛΩΝ ΛΑΧΑΝΩΝ ΚΑΙ ΣΙΚΥΩΝ», «ΟΠΤΑΛΕΑ ΑΙΞ’ ΕΡΙΦΙΟΝ ΤΕ ΚΑΙ ΟΠΤΑΛΕΟΣ ΑΜΝΟΣ ΟΛΥΜΠΟΥ», «ΒΟΤΡΕΙΣ ΠΙΕΡΙΚΩΝ ΣΤΕΜΦΥΛΩΝ», αλλά και «ΟΙΝΟΣ ΑΚΡΑΤΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ», είναι μόνο κάποια από τα ποτά και τα εδέσματα που περιλαμβάνει το μενού, σε ένα συμπόσιο που έχει κληθεί περιορισμένος αριθμός προσωπικοτήτων από την Ελλάδα και το Εξωτερικό.
Ο στόχος είναι διττός! Από τη μια η γνωριμία των σύγχρονων Ελλήνων με τις γεύσεις των προγόνων τους και από την άλλη, η ανάδειξη τοπικών προϊόντων που όπως φαίνεται «καλλιεργούνται» στην Πιερική γη χιλιάδες χρόνια.
Το μενού του συμποσίου της 29ης Σεπτεμβρίου (θα φιλοξενηθεί στο Δώμα Μεσογειακών Ψηφιδωτών του Δίου) θα μπορούσε με την πρώτη ματιά να χαρακτηριστεί «ιδιαίτερο», μόνο για όσους το διαβάσουν και δεν είναι γνώστες της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας. Με μια πιο προσεκτική ματιά, εύκολα κανείς διαπιστώνει ότι οι τροφές των αρχαίων Μακεδόνων συνεχίζουν να υπάρχουν (έστω και σε πιο περιορισμένο αριθμό) ακόμη στη διατροφή των σύγχρονων Ελλήνων.
Έτσι οι εκλεκτοί προσκεκλημένοι, θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν κατά σειρά:
-ΠΟΤΟΣ ΜΕΛΙΚΡΑΤΟΣ (Νέκταρ Ολύμπου) «Ευ Παρέστειτε»
(Σιδηρίτης Ολύμπου, Πτελέα Πιερίων, Οίνος Κεκραμένος Λευκός, Σίλφιον Ολύμπου- Χαμαίμηλον)
ΠΡΟΔΟΡΠΟΝ (εδέσματα)
-ΕΛΑΙΑΙ ΕΙΣ ΕΛΑΙΟΝ ΟΛΥΜΠΟΥ (από τα αιωνόβια ελαιόδεντρα περιοχής Λυβίθρων γενέτειρας του Ορφέα)
-ΣΗΣΑΜΟΤΥΡΟΣ (μείγμα κατσικίσιου τυριού Ολύμπου με σουσάμι)
-ΕΤΝΟΣ ΕΡΕΒΥΝΘΟΥ ΜΕ ΤΑ ΣΙΣΥΜΒΡΟΥ (Πολτός ρεβιθιών με θυμάρι)
-ΦΥΛΛΕΙΑ ΕΚ ΠΟΙΚΙΛΩΝ ΛΑΧΑΝΩΝ ΚΑΙ ΣΙΚΥΩΝ ΠΙΕΡΙΚΩΝ (σαλάτα με σύκα και από διάφορα λαχανικά και αγγούρια από την Πιερία)
ΔΟΡΠΟΝ
-ΟΠΤΑΛΕΑ ΑΙΞ’ ΕΡΙΦΙΟΝ ΤΕ ΚΑΙ ΟΠΤΑΛΕΟΣ ΑΜΝΟΣ ΟΛΥΜΠΟΥ (Ψητή κατσίκα και αρνί ψητό)
-ΑΡΤΟΣ ΜΕ ΚΡΙΘΗΣ ΟΛΥΜΠΟΥ (Ψωμί από κριθάρι Ολύμπου)
-ΑΡΤΟΣ ΔΙΠΥΡΟΣ (ΔΙΣ ΟΠΤΗΘΗΣ) παξιμάδι
-ΑΡΤΟΣ ΠΛΑΚΟΥΣ (Ψωμί με φύλλα)
ΕΠΙΔΟΡΠΟΝ
-ΟΠΤΑ ΜΗΛΑ ΕΚ ΤΗΣ ΜΗΛΟΦΟΡΟΥ ΠΙΕΡΙΑΣ (Ψητά μήλα Πιερικής σοδιάς)
-ΟΠΤΑ ΚΥΔΩΝΙΑ ΜΗΛΟΥ ΕΚ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΤΟΥ ΔΙΟΥ (Ψητά κυδώνια από την περιοχή του Δίου)
-ΒΟΤΡΕΙΣ ΠΙΕΡΙΚΩΝ ΣΤΕΜΦΥΛΩΝ (Τσαμπιά από Πιερικά σταφύλια)
-ΟΙΝΟΣ ΑΚΡΑΤΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ (Κρασί ανέρωτο κόκκινο Μακεδονικό)
Όπως σημειώνουν οι διοργανωτές στο τέλος της πρόσκλησης του Συμποσίου «Οι αρχαίοι Μακεδόνες έτρωγαν με τα χέρια το κρέας. Δεν χρησιμοποιούσαν πηρούνια. Για τις υπόλοιπες τροφές χρησιμοποιούσαν ξύλινα κοχλιάρια (κουτάλια) και μαχαίρια μεταλλικά)
Πολιτισμός είναι και το τι τρώμε
«Αρχαίος ελληνικός πολιτισμός δεν είναι μόνο τα υλικά κατάλοιπα των προγόνων μας, που αποκαλύπτουμε στις ανασκαφές. Πολιτισμός είναι και ο τρόπος ζωής παλαιότερα και σήμερα, το πώς σκεπτόμαστε, πώς αντιδρούμε και τι τρώμε. Άλλωστε, πολλά από τα αρχαία που αποκαλύπτουμε –ορισμένα και έργα υψηλής τέχνης- χρησιμοποιούνταν στη διατροφή, που καθορίζει αφενός τη βιολογική ύπαρξη του ανθρώπου και αφετέρου είναι σημαντική για την οικονομική και κοινωνική του οντότητα, τη θρησκευτική και την εθνική του ταυτότητα», αναφέρει η Δρ Αρχαιολόγος Γεωργία Καραμήτρου – Μεντεσίδη.
Ήδη από την αρχαιότητα η Γαστρονομία αντιμετωπίστηκε ως τέχνη (πατέρα της θεωρείται ο Αρχέστρατος) και τα συμπόσια ήταν καθημερινότητα, αφού οι αρχαίοι Έλληνες επέλεγαν να τρώνε πάντα με παρέα, ώστε να συζητούν.
Η ημερήσια δίαιτα (διατροφή) των αρχαίων Ελλήνων*
Οι αρχαίοι με την ανατολή του ήλιου ξεκινούσαν τις καθημερινές τους ασχολίες. Πριν ξεκινήσουν για τις δουλειές τους, έτρωγαν κάτι λιτό. Αυτό το πρώτο γεύμα λεγόταν ακράτισμα, ήταν ψωμί βουτηγμένο σε λίγο ανέρωτο κρασί. Προς το μεσημέρι ή το απόγευμα έπαιρναν ένα απλό και γρήγορο γεύμα, το άριστον. Πριν από το βραδινό γεύμα έτρωγαν κάτι στα γρήγορα, το εσπέρισμα. Το κανονικό γεύμα, που ήταν πλουσιοπάροχο, το έπαιρναν στο τέλος της μέρας και λεγόταν δείπνον. Έτρωγαν κανονικά μόνο τα βράδια, γιατί σχεδόν καθημερινά είχαν καλεσμένους.
Οι αρχαίοι χαρακτηρίζονταν για τη λιτότητα στα φαγητά. Έτρωγαν συνήθως δημητριακά, σιτάρι και κριθάρι, γι’ αυτό ο Όμηρος τους αποκαλεί «ψωμοφάγους». Είχαν δύο ειδών ψωμιά, τη μάζα, που ήταν κριθάρι ζυμωμένο σε γαλέτα, πιο φτηνό και το έψηναν είτε μόνοι τους στα σπίτια είτε στους φούρνους. Το άλλο είδος ψωμιού ήταν ο άρτος, κανονικό ψωμί. Κάθε στέρεη τροφή που συνόδευε το ψωμί ονομάζονταν όψον: χόρτα, κρεμμύδια, ελιές, ψάρια, κρέας, φρούτα, γλυκίσματα. Μια πολύ αγαπημένη τους τροφή ήταν το έτνος, φάβα από κουκιά και φακές. Έτρωγαν πολλά σκόρδα και τυρί. Το κρέας ήταν ακριβό, γι’ αυτό σπάνια το έτρωγαν, και αυτό ήταν κυρίως από κρέας πουλερικών, γουρουνόπουλα, κυνήγι. Τα ψάρια ήταν βασική τροφή, τα έτρωγαν φρέσκα ή παστά, (τάριχος).
Το δείπνο τελείωνε με επιδόρπιο, τράγημα: φρούτα φρέσκα ή ξερά, γλυκά, μέλι, καρύδια. Βασικό τους ποτό ήταν το κρασί, που το έπιναν συνήθως νερωμένο, για να έχουν διαύγεια στη συζήτηση. Ένα άλλο ποτό που συχνά έπιναν και που καθόριζε το τελετουργικό στα Ελευσίνια μυστήρια, ήταν ο κυκεών, μείγμα κριθάλευρου, νερού και αρωματικών φυτών.
(…) Η ελληνιστική περίοδος σηματοδοτείται από αρκετές εισαγωγές εδεσμάτων. Γίνονται γνωστά τα, εξ Ανατολής, ροδάκινα, βερίκοκα, φυστίκια. Οι κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου ανοίγουν ένα νέο γαστρονομικό κεφάλαιο και εμπλουτίζουν την υπάρχουσα διατροφική πυραμίδα. Τα πλούσια εδέσματα εμπνέουν τον κωμικό ποιητή στην παραλλαγή του ομηρικού στίχου: «Δεῖπνα μοι ἔννεπε, Μοῦσα, πολύτροφα και μᾶλα πολλά».
Αγαπημένο έδεσμα των Μακεδόνων, πλούσιο και πολυτελές, ήταν η ματτύη ή ματύλλη. Πρόκειται για ποικιλία κρεάτων: «ἐξ ἀρνείου καί ἐριφείου κρέατος, ἐκ κιχλῶν, κοσσύφων καί ἄλλων ὀρνίθων, παρατιθέψειον μετά τό δεῖπνον ψυχρόν» και «ἡ ματύλλη, Μακεδονικόν εὕρημα, δίψους ἐγερτικόν βρῶμα, ὧ ἐχρῶντο μεσοῦντος τοῦ ποτοῦ» (Πολυδεύκης, Ονομαστικόν 6, 70.1-2)
*Πληροφορίες: Δρ. Αρχαιολόγος Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδη
Οι ειδήσεις της Κατερίνης και της Πιερίας με ένα κλικ.
