Ο Δίσκος της Φαιστού αποκαλύπτεται σε «παγκόσμια πρώτη»
Του Αθανασίου Μπίντα
Πάνω από ένας αιώνας κύλησε από τη στιγμή που ο Ιταλός αρχαιολόγος Luigi Permier ανακάλυψε το δίσκο της Φαιστού, ένα πήλινο στρογγυλό αντικείμενο με μια αρχαϊκή «γραφή» χαραγμένη πάνω του. Ήταν 3 Ιουλίου του 1908 στο Μινωικό Ανάκτορο της Φαιστού. Σήμερα ο «Δίσκος της Φαιστού» βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου Κρήτης
Η διάμετρος του δίσκου είναι περίπου 15 εκατοστά και το πάχος του 1 εκατοστό περίπου. Είναι «έγγραφος» και στις δύο πλευρές και στις επιφάνειές του αναγνωρίζουμε 45 διαφορετικά «Κρητικά» ιερογλυφικά σύμβολα. Στη μια πλευρά έχει 122 σύμβολα και στην άλλη 119. Είναι ταξινομημένα σε σπείρες και χωρίζονται από χαραγμένες γραμμές σε ομάδες (λέξεις ή φράσεις) που κατευθύνονται από το κέντρο προς την περιφέρεια και αντίστροφα.
Η «γραφή» αυτή παραμένει ένα αίνιγμα παρ’ όλες τις προσπάθειες που έγιναν, από πολλούς ειδικούς γλωσσολόγους, για την αποκρυπτογράφησή της. Προτάθηκαν πολλές ερμηνείες αλλά καμία δεν ήταν πειστική. Οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν πως ο Δίσκος της Φαιστού είναι ένα κατασκεύασμα της Μινωικής Κρήτης που προφανώς δημιουργήθηκε μεταξύ 2000 και 1600 προ Χριστού.
Ο ανασκαφέας του ανακτόρου της Κνωσσού Arthour Evans (Άρθουρ Έβανς) ονόμασε αυτά τα «κρητικά ιερογλυφικά» Γραμμική Α και Γραμμική Β. Το 1952 Michael Ventris (Μάικλ Βέντρις) αποκρυπτογράφησε τη Γραμμική Β. Η Γραμμική Α μένει ακόμη ανερμήνευτη.
Όταν ο Ventris αποκρυπτογράφησε τη Γραμμική Β δήλωσε πως πρόκειται για Ελληνική γλώσσα 5 αιώνες πριν τον Όμηρο. Βέβαια, οι δύο γραφές Γραμμική Α και Γραμμική Β, έχουν διαφορετική γραμματοσειρά θα λέγαμε. Ο Δίσκος της Φαιστού είναι Μινωική γραφή, αλλά προφανώς είναι κείμενο ιερό, για αυτό και διαφέρει από τη Γραμμική Β. Προφανώς θα έπρεπε να ήταν ακατάληπτο από τους πολλούς κείμενο, διότι ήταν ύμνος όχι για κοινή χρήση, αλλά απαγγέλλονταν μόνο από τους ιερείς και είχε συμβολική σημασία.
Γνωρίζουμε πως η Μινωική θρησκεία ήταν πολύ οπτική με πλούσιες παραστάσεις και όπως προκύπτει από τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις η Κρήτη έχει μια πολιτιστική πορεία 7-8 χιλιάδων χρόνων και τώρα (με τις επιγραφές) μια «γραπτή» ιστορία 4000 χρόνων περίπου. Άρα αποτελεί πρόκληση για έρευνα, αφού οι απαρχές της Μινωικής γλώσσας φτάνουν μέχρι τη νεολιθική εποχή. Γίνεται δε πλέον η περίοδος αυτή ιστορική και μέσω αυτής της γραφής κατανοούμε την ιστορία του Μινωικού πολιτισμού με τη δεύτερη και… τρίτη ανάγνωσή της.
Πιθανώς η Γραμμική Α ήταν μια γραφή παράλληλη της Γραμμική Β, θρησκευτική και άρα απόκρυφη και απρόσιτη από αμύητους. Η μορφολογία της «γλώσσας» αυτής τουλάχιστον μάς αποκαλύπτει πως ενδεχομένως πρόκειται για θρησκευτικό ύμνο.
Ο ερευνητής καθηγητής G. Owens «διάβασε» (ουσιαστικά μεταφώνησε) τον Δίσκο της Φαιστού με τη βοήθεια «φωνητικών κανόνων» της Γραμμικής Β, βασιζόμενος στη γλωσσολογική επιστήμη. Αυτή η «φωνολογική ανάγνωση» του Δίσκου από G. Owens, δεν σημαίνει πως κατανοούμε πλήρως αυτά τα «Κρητικά ιερογλυφικά» διότι η μεταφώνιση αυτή είναι ήχοι χωρίς «γλωσσική συνέπεια και δομή»
Οι προσπάθειες του G. Owens στηρίχτηκαν βασικά στην «ακροφωνική αρχή» που, όμως, έχει διάφορα τεχνικά προβλήματα. Λαμβάνει υπ’ όψιν π.χ., τον πρώτο ήχο μιας λέξης που αναφέρεται σε ένα αντικείμενο.
Διαπιστώνουμε όμως:
Πρώτον: Ένα ιερογλυφικό σύμβολο μπορεί να δηλώνει πολλές διαφορετικές έννοιες.
Δεύτερον: Το περιγραφόμενο αντικείμενο θα μπορούσε να έχει πολλά συνώνυμα στην τοπική γλώσσα.
Τρίτον: Κάθε συνώνυμη λέξη πιθανόν να έχει υποστεί γλωσσική εξέλιξη με συνέπεια ο αρχικός ήχος να έχει μεταβληθεί.
Συνεπώς η «ακροφωνική μέθοδος» ερμηνείας του Δίσκου της Φαιστού πρέπει να απορριφθεί για προφανείς πρακτικές αδυναμίες της. Βέβαια η «ακροφωνική μέθοδος» είναι μια καλή αρχική φωνολογική προσέγγιση ως πρώτη προσπάθεια.
Άλλοι επιστήμονες και ερευνητές έχουν προτείνει πολλές ερμηνείες του «κειμένου». Οι περισσότεροι πιστεύουν πως πρόκειται για ύμνο διήγηση μιας ιστορίας ή τέλος πάντων, ένα θρησκευτικό αφήγημα. Οι ειδικοί επιστήμονες γλωσσολόγοι, αρχαιολόγοι-δεν αποδέχονται καμιά από τις προτεινόμενες αποκρυπτογραφήσεις χωρίς, όμως, να προτείνουν κάποια δική τους. Έτσι ο Δίσκος της Φαιστού παρέμενε άλυτο μυστήριο μέχρι τη στιγμή που ο νομισματολόγος Αστέριος Τσιντσιφος, δήλωσε πρόσφατα πως κρατά στο μυαλό του τη λύση της ερμηνείας της Γραμμικής Α. Σύμφωνα με του ισχυρισμούς τους Αστέριου Τσίντσιφου το «κείμενο» του Δίσκου της Φαιστού παύει να αποτελεί πλέον επιστημονικό αίνιγμα, διότι έχει ερμηνευτεί.
Έχω την τύχη να συνεργάζομαι με τον νομισματολόγο Αστέριο Τσίντσιφο και να είμαι αυτός που έχει στα χέρια του την ερμηνεία του «κειμένου». Πλέον η προσπάθειά μου επικεντρώνεται στη μετεγγραφή του κειμένου σε πιο απλή μορφή, ώστε αυτό να είναι έτοιμο το προσεχές διάστημα για την επιστημονική ανακοίνωσή του σε ανώτατο πνευματικό ίδρυμα της χώρας, από τον Μακεδόνα νομισματολόγο Αστέριο Τσίντσιφα
