Tης Αλεξάνδρας Παπαϊωάννου, Ψυχολόγος Α.Π.Θ>
Καθώς τελείωσε το καλοκαίρι και η περίοδος των διακοπών και επιστρέφουμε όλοι στη ρουτίνα μας, ξεκινάει και η καινούρια ακαδημαϊκή χρονιά και η επιστροφή στα θρανία. Πολλές φορές συνδέουμε την έννοια της εκπαίδευσης μόνο με τις σχολικές βαθμίδες ή με την περίοδο των φοιτητικών χρόνων και επικεντρωνόμαστε μόνο σε μια πολύ τυπική αντίληψη αυτής της έννοιας, χωρίς να αναλογιζόμαστε μια πιο σφαιρική και καθολική έννοια της εκπαίδευσης, με τη μορφή της δια βίου μάθησης.
Η δια βίου μάθηση αποτελεί τη συνεχή απόκτηση και βελτίωση γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων, μέσω της χρήσης κάθε ευκαιρίας μάθησης και κάθε μορφής μαθησιακών δραστηριοτήτων. Σύμφωνα με τον ορισμό της δια βίου μάθησης, η εκπαίδευση θεωρείται ως μια μακροχρόνια διαδικασία και δέσμευση ζωής, ξεκινώντας από τη γέννηση και τα πρώτα στάδια ζωής του ατόμου και συνεχίζοντας σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Η δια βίου μάθηση συμβάλλει στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας, στην επαγγελματική εξέλιξη και στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη του ατόμου.
Η δια βίου μάθηση χαρακτηρίζεται από διαφορετικές μορφές σε κάθε ηλικιακό φάσμα. Στα παιδιά προσχολικής ηλικίας εμφανίζεται κυρίως με τη μορφή της άτυπης μάθησης, όπου τα παιδιά υιοθετούν γνώσεις και ικανότητες με το να μιμούνται τους γονείς τους ή άλλα άτομα του κοινωνικού τους περιβάλλοντος. Η μάθηση σε αυτό το στάδιο επηρεάζει την ανάπτυξη όλων των άλλων ικανοτήτων μάθησης στο μέλλον και η σημασία της είναι καθοριστική.
Στο επόμενο ηλικιακό στάδιο, που περιλαμβάνει τα παιδιά σχολικής ηλικίας, τους εφήβους και τους φοιτητές, η διαδικασία της μάθησης εναπόκειται κυρίως σε εκπαιδευτικά ιδρύματα (πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης), σε καθηγητές και στην προσωπική μελέτη των μαθητών και φοιτητών. Σημαντικό ρόλο εκτός από την εκπαιδευτική βαθμίδα διαδραματίζουν το οικογενειακό περιβάλλον, το κοινωνικό πλαίσιο και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Η μάθηση αποσκοπεί στην ανάπτυξη σωματικών, πνευματικών, συναισθηματικών και κοινωνικών ικανοτήτων των μαθητών.
Συνεχίζοντας, στην ηλικιακή περίοδο που περιλαμβάνει τα εργασιακά χρόνια, σημειώνεται ανάπτυξη της ανεπίσημης μάθησης με χρήση ποικίλλων διδακτικών μέσων. Κατά τη διάρκεια του επαγγελματικού τους βίου, οι ενήλικες μαθαίνουν μέσα από τις καθημερινές εμπειρίες της ζωής τους και την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων, οι γνώσεις τους εμπλουτίζονται και οι ικανότητές τους βελτιώνονται. Στο ηλικιακό στάδιο ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας, μπορούν να αναζητηθούν νέες γνώσεις με στόχο την απόκτηση αίσθησης υπερηφάνειας και προσωπικής ολοκλήρωσης και τη διατήρηση της αυτοεκτίμησης και μιας διαρκούς διεργασίας αυτοεξέλιξης.
Τα οφέλη της δια βίου μάθησης περιλαμβάνουν την ανάπτυξη των ικανοτήτων και τον εμπλουτισμό των γνώσεών μας, την ευκολία προσαρμοστικότητάς μας σε αλλαγές και την αναζήτηση του νοήματος στη ζωή μας. Επίσης, η δια βίου μάθηση έχει ως αποτέλεσμα την αλλαγή δυσλειτουργικών στάσεων και συμπεριφορών και την υιοθέτηση λειτουργικότερων, την ουσιαστική καλλιέργεια των κοινωνικών μας σχέσεων και κυρίως την ψυχική μας ολοκλήρωση. Για το λόγο αυτό η διαδικασία της δια βίου μάθησης είναι καθοριστικής σημασίας στις ζωές μας και είναι σημαντικό ακόμα και όταν δεν υπάρχει η άτυπη και σχεδόν αυτοματοποιημένη μάθηση ή το δομημένο σχολικό ή πανεπιστημιακό πλαίσιο, να ενεργοποιούμαστε μόνοι μας και να αναζητούμε τρόπους να ενισχύσουμε αυτή τη διαδικασία καθιστώντας την τρόπο ζωής.
Σε τελική ανάλυση, η παρακολούθηση σεμιναρίων και τμημάτων του ανοιχτού πανεπιστημίου, η συμμετοχή σε σχολεία δεύτερης ευκαιρίας, η προσωπική μελέτη εκπαιδευτικού υλικού, η παρακολούθηση επιμορφωτικών εκπομπών και η επίσκεψη σε μουσεία και πολιτιστικά κέντρα αποτελούν εύκολους και ενδιαφέροντες, καθώς και σχετικά οικονομικούς τρόπους για να εντάξουμε τη δια βίου μάθηση πιο ενεργά στην καθημερινότητά μας.
