Η Τέταρτη εξουσία

Άρθρο γνώμης

Του Αντωνίου Βελώνη

Φιλόλογος-Ιστορικός

Το όνομα του Ιωάννη Γουτεμβέργιου και η μεγάλη ανακάλυψη της Τυπογραφίας έχουν χαραχτεί ανεξίτηλα στην ιστορική μνήμη του ανθρώπινου γένους. Η εφεύρεση αυτή στην χαραυγή την Αναγέννησης  αποτέλεσε τεράστιο επίτευγμα  στην εξέλιξη της γραπτής επικοινωνία του ανθρώπινου είδους.

Σε λιγότερο από μια δεκαετία από το θάνατο του μεγάλου εφευρέτη η Δύση γέμισε με τυπογραφεία. Τα βιβλία αναπαραγόταν ανά χιλιάδες που τώρα πια ήταν φθηνά και προσιτά για το μέσο άνθρωπο εκείνης της εποχής. Η αριστοκρατία έπαψε να είναι ο βασικός αποδέκτης της γνώσης, ο αναλφαβητισμός υποχωρούσε με ιλιγγιώδες ρυθμούς, υπήρξε ραγδαία διάδοση των ιδεών στην γηραιά ήπειρο και η Τυπογραφία διαδραμάτισε ενεργό και καταλυτικό ρόλο στην πολιτισμική επανάσταση της Αναγέννησης που θα έστελνε τον Μεσαίωνα και τα κακέκτυπα του στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας.

Τους επόμενους αιώνες η ανθρωπότητα κατακλύστηκε από παγκόσμιες οικονομικές, πολιτιστικές, πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις που δεν είχε βιώσει έως τότε στην μακραίωνη ιστορία της. Κυρίως όμως οι τεχνολογικές εξελίξεις ήταν αυτές που έφεραν το ανθρώπινο γένος στο απόγειο του και πολλές φορές στην παραλίγο αυτοκαταστροφή του.

Οι τομείς που επηρεάστηκαν στο μέγιστο βαθμό ήταν αυτοί της επικοινωνίας και της πολιτικής που ο ένας αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του άλλου. Η δημιουργία του Έθνους- Κράτους και η εδραίωση της Αστικής Δημοκρατίας στις περισσότερες χώρες της Δύσης έδωσε στον πολίτη λόγο στα κοινά και φυσικά τα ιερά δικαιώματα του συνέρχεσθε και συνεταιρίζεσθε και φυσικά αυτού του εκλέγειν και εκλέγεσθαι. Ο φεουδαρχισμός γνώρισε το τέλος που έως τότε κατείχε τα ηνία της εξουσίας.

Η βιομηχανική Επανάσταση και η εξέλιξη των Μ.Μ.Ε άλλαξε ριζικά το πλαίσιο και το πεδίο τόσο στις ανθρώπινες σχέσεις όσο και στον τομέα της πολιτικής και της επικοινωνίας. Η απαρχή του 20ου αιώνα συνοδεύτηκε από την ευρεία χρήση του Τηλεγράφου, την εφεύρεση των τηλεπικοινωνιών και του ραδιοφώνου και τέλος την εδραίωσης της τηλεόρασης. Το καθένα από τα παραπάνω είχε το δικό του ρόλο κατά καιρούς. Στην περίοδο του Μεσοπολέμου το Ραδιόφωνο αποτέλεσε το νούμερο ένα προπαγανδιστικό όπλο για τα δικτατορικά καθεστώτα που το χρησιμοποίησαν άλλοτε για την εδραίωση των θέσεων τους και άλλοτε για την εξόντωση των αντιπάλων τους. Η τηλεόραση ήταν εκείνο το μέσο που καθόρισε την Μεταπολεμική Εποχή και φυσικά χρησιμοποιήθηκε τόσο από τους Αμερικανούς όσο και από τους Σοβιετικούς για την προβολή των γαλαξιακών άθλων τους και την διαμόρφωση της κοινής γνώμης.

Σε επίπεδο εκλογών ο ρόλος της τηλεόρασης γίνεται αντιληπτός στις αμερικανικές εκλογές του 1948 με την μεγάλη επικράτηση του Χάρρυ Τρούμαν την τελευταία στιγμή. Ήταν οι πρώτες εκλογές που η τηλεόραση έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος.

Στη σύγχρονη μεταβιομηχανική κοινωνία της ψηφιακής εποχής υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης σε τεράστιο αριθμό πληροφοριών με μεγάλη ταχύτητα. Η ψηφιακή τεχνολογία είναι καθοριστική για την ανάπτυξη της σύγχρονης επικοινωνίας, για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και πλέον υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης στην πηγή της ενημέρωσης ανά πάσα στιγμή και σε οποίον τόπο και αν βρισκόμαστε.

Εν κατακλείδι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ευρέως γνωστά και η χρήση τους είναι καθολική. Μετά την επικοινωνία και τις επιχειρήσεις γνωρίζουν τεράστια άνθηση στο χώρο της πολιτικής, τόσο σε πανελλαδική εμβέλεια όσο και στην αυτοδιοίκηση (εν Ελλάδι). Η ορθή και έξυπνη χρήση από τους «μονομάχους της προεκλογικής αρένας» μπορεί να τους δώσει σαφές προβάδισμα και ίσως την τελική νίκη. Άλλωστε δεν είναι καθόλου τυχαίο πως τα ΜΜΕ διαχρονικά διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο και καθιερώθηκαν στην συνείδηση των πολιτών ως η «Τέταρτη Εξουσία».